نحوه نشانه گذاری گوسفند
قدم اول در مدیریت دقیق گله، شناخت تک‌تک اعضای آن است.
در دنیای حرفه‌ای دامپروری امروز، دیگر نمی‌توان بدون ابزار شناسایی و ثبت اطلاعات، انتظار موفقیت یا سوددهی مداوم از گله داشت. به‌ویژه در پرواربندی بره‌ها، که زمان و دقت در رشد آنها مستقیماً با سود یا زیان دامدار ارتباط دارد. بی‌توجهی به مدیریت هویت دام‌ها، خسارات سنگینی به‌دنبال دارد؛ از کاهش بهره‌وری و تداخل در برنامه‌های درمانی گرفته تا نابسامانی در اصلاح نژاد و حتی تعطیلی مزرعه.
در این مقاله، نگاهی کاربردی و جزئی‌نگر خواهیم داشت به تکنیک‌های موثر و رایج برای علامت‌گذاری و شناسایی گوسفندان. اگر دامدار هستید یا در مسیر حرفه‌ای شدن گام برمی‌دارید، تا انتها با ما همراه باشید.
زمان مناسب برای نشانه‌گذاری بره‌ها
زمان طلایی علامت‌گذاری، بین یک هفته تا یک ماهگی بره‌هاست. نه آن‌قدر زود که سلامت بره به خطر بیفتد، و نه آن‌قدر دیر که تشخیص آنها دشوار شود. در این بازه، گوش حیوان به‌اندازه کافی رشد کرده و تحمل پلاک یا علامت را دارد.
۱. پلاک گوش
الف) پلاک‌های پلاستیکی
پلاک‌های سبک و خوانا، از رایج‌ترین ابزارهای شناسایی هستند. اما نقطه‌ضعفشان اینجاست: استقامت کم. طبق تجربه دامداران حرفه‌ای، بسیاری از این پلاک‌ها طی ۲ تا ۳ سال از بین می‌روند یا گم می‌شوند. همین موضوع باعث اختلال در پیگیری رشد یا وضعیت سلامت دام می‌شود.
ب) پلاک‌های فلزی معمولی
استحکام بالایی دارند، اما در گذر زمان زنگ می‌زنند و شماره‌ی درج‌شده، خوانایی خود را از دست می‌دهد. برای گوسفندان داشتی گزینه مناسبی نیستند.
پ) پلاک گالوانیزه
دوام بیشتری دارند، اما گوش حیوان از تیزی و سنگینی آنها در امان نیست. در مواردی پارگی گوش گزارش شده که نه‌تنها دردناک است، بلکه باعث ریزش پلاک نیز می‌شود.
ث) پلاک آلومینیومی
اگر به دنبال توازن بین دوام، سبکی و خوانایی هستید، این گزینه انتخاب بهتری است. البته باید به صورت دوره‌ای بررسی شوند تا در صورت افتادن، پلاک جدید جایگزین گردد. یادداشت دقیق مشخصات دام در دفتر ثبت ضروری‌ست تا در مواقع اضطراری، هویت دام گم نشود.
۲. پلاک گردنی
در برخی دامداری‌ها، مخصوصاً برای پروژه‌های تحقیقاتی یا آزمایش‌های مقطعی، از زنجیر یا نخ‌های مقاوم برای نصب پلاک به گردن گوسفند استفاده می‌شود. این روش اما به دلیل احتمال بالای پاره شدن بند یا افتادن پلاک، برای نگهداری بلندمدت توصیه نمی‌شود.
۳. داغ‌گذاری سنتی
اگرچه این روش در نگاه اول خشن به نظر می‌رسد، اما برای کوچ‌نشینان و ایلات ایران که امکان استفاده از ابزارهای مدرن را ندارند، همچنان بهترین گزینه برای جلوگیری از اختلاط دام‌هاست.
نکته مهم این است که داغ نباید به گونه‌ای انجام شود که به بافت پوست آسیب جدی وارد کرده یا کیفیت پوست را کاهش دهد. پیش از ارسال بره به چراگاه، حتماً این علامت‌گذاری انجام می‌شود.
توصیه: از داغ کردن صورت و پوزه به شدت خودداری کنید. زیرا هم ظاهر دام آسیب می‌بیند و هم احتمال عفونت بالا می‌رود.
۴. خال‌کوبی
خال‌کوبی داخل گوش، گزینه‌ای بسیار ماندگار است. جوهر مخصوص و سوزن‌های شماره‌دار، کدی دائمی را بر پوست دام ثبت می‌کنند. اگرچه در گوسفندان با پوست تیره یا پشمالو، خوانایی آن چالش‌برانگیز است، اما همچنان روشی مطمئن برای نگهداری طولانی‌مدت اطلاعات هویتی دام به شمار می‌رود.
۵. آینده‌نگر باشید
در کشورهای پیشرفته، دیگر خبری از دفترچه ثبت دستی نیست. گردن‌بندهای هوشمند متصل به سیستم‌های ابری، اطلاعات مربوط به هر دام را ثبت، ذخیره و تحلیل می‌کنند.
این تجهیزات توانایی رصد ۲۴ ساعته رفتار دام، تشخیص بیماری، مانیتورینگ وضعیت تغذیه و حتی علائم زایمان را دارند. با استفاده از یادگیری ماشینی، سیستم می‌تواند تغییرات ناگهانی در فعالیت یا دمای بدن را شناسایی کرده و هشدار دهد.
نکته کلیدی: اگرچه تجهیزات هوشمند هزینه‌بر هستند، اما در درازمدت، باعث کاهش تلفات، افزایش راندمان و دقت در اصلاح نژاد می‌شوند.
توصیه پایانی:
فرقی نمی‌کند در کوهستان‌های کرمانشاه دام می‌چرانید یا در یک مزرعه صنعتی در دشت‌های فارس کار می‌کنید؛ هویت‌بخشی به گله یعنی ساختن ستون فقرات مدیریت دامداری شما. از ساده‌ترین پلاک تا پیشرفته‌ترین ابزار دیجیتال، آنچه مهم است دقت در انتخاب روش متناسب با شرایط شما و پایبندی به نظم در ثبت اطلاعات است.
